Ongi etorria Oppy eta Spirit-i

Mars Phoenix-en ixilaldiaren ondorioz (betirako ote?), aurrerantzean marteko robot gurpildunen abenturak jarraitu ahal izango ditugu gure blog kuttun honetan. Gozatu!

eliza vs gizarte ekintzak

Egin dezagun kalkulu xume bat. Atzo, Noticias de Navarra egunkarian errenta airtorpenetik eliza zein gizarte ekintzetara bideratzen den diruaren eboluzioaren berri ematen zen. Antza, errenta airtorpenetik gizarte ekintzetara bideraturako diruak lehenengo aldiz gainditu omen du Nafarroan elizara bideratzen dena. Berria osoa (bertsio digitala behintzat, paperezkoa landuagoa zegoela uste bait dut) hemen irakurri dezakezue, eta ondorioz hau ez da sarrera honen gaia izango. Baina bai izango dela egunkari honek eskeintzen dituen datuen analisi xumea. Ikus dezagun.

Errenta aitorpena egiterakoan lau aukera daude. %7 elizari eman, %7-a gizarte ekintzetara bideratu, %1,4-a erdibana elizari eta gizarte ekintzetarako bideratu, eta azkenik ezer ez aukeratzea. Egunkari honek aukera bakoitza zenbat pertsonek autatu zutenen datua ematen digu, bai eta aukera bakoitzak eramandako dirua (ikus taula).

	pertsona kopurua	milioi euro
hutsik	68.114	82,52
giza ekintzak	193.775	675,88
eliza	180.625	644,80
biak	20.335	76,83
osotara	462.849	1480,03

Datu hauetatik azkar batean kalkulatu dezakegu pertsona bakoitzak zenbat diru eman duen bai eta guztizkotik, batezbestekoa. Honela, aukera bakoitzean pertsona bakoitzak zenbat diru eman duen batezbestekoarekin zatitzen badugu datuak normalizatuko ditugu. Hau da, talde batekan pertsona bakoitzak emandako dirua batezbestekoaren berdina bada, bateko balioa izango du. Batezbestekoa baino gehiago emandakoek bat baino gehiagoko balioa edukiko dute eta batezbestekoa baino gutxiago emandakoek bat baino gutxiagoko balioa izango dute. Ikusi taula.

	euro/pertsona	normalizatua
hutsik	1211,50	0,38
giza ekintzak	3327,57	1,04
eliza	3741,90	1,17
biak	3778,21	1,18
batezbestekoa	3197,65	1

Taulan idatzitakoa askoz argiago ikusiko dugu azpian dagoen bezalako grafika batean. Zer da, bada, grafikoa honek esaten diguna? Lehenik, azpimarratu behar da bakoitzak emandakoa norberaren errentaren araberakoa dela. Beraz, kalkuluak zuzen badaude (eta egunkariak eskeinitako datuak zuzenak badira) atentzioa deitzen didan lehenengo gauza ondokoa da, hots, inongo aukerarik markatu ez zutenak batezbestekoa baino errenta arras baxuagoa dutenak dira (batezbestekoa baino %60 baxuagoa). Bestalde, Elizarentzako edota eliza gehi gizarte ekintzetako dirua bideratu zutenen errenta batezbestekoa baino %17 eta %18 altuagoa da. Azkenik, gizarte ekintzetarako bideratutakoen errenta batezbestekotik oso urbil dago, %4 altuago izanik.

Odorioak zuen esku uzten ditut. Hala eta guztiz ere, esan beharra dago analisi estatistikoa egin ezean (eta horretarako datu gordinak beharrezkoak lirateke) zenbaki hauen signifikatibotasuna ezin dela jakin, eta ondorioz emaitzok kontu handiz hartu behar direla. Dena den, eta analisi xume honen muga guztiak kontutan hartuta, ez duzue uste gizartearen kuantifizazioaren seinale izan daitekeela?

Mars Phoenix, goian bego

Mars Phoenix zundaren twitterraren berri eman genuenetik luze izan ez bada ere, gaurkoan Marten dagoen (eta betiko egongo den) zundaren agurraren berri eman beharrean gaude. Marteko ipar polora negua iritsi da eta emeki tenperaturak beheruntz joango dira , negu gorriko -128ºC arte. Berogailuak martxan jartzeko beharrezko duen eguzkirik gabe Phoenix izoztu eta atal elektronikoak kraskatu egingo zaizkio, udaberrian berpizteko aukerarik gabe geratuz.

Twitterreko mezuak jarraitu duzuenok jada honen berri izango zenuten, bai eta une honen zain egonere. Izan ere, azken asteotan bere hilartitzaren bila egindako lehiaketaren berri eman digu:

Not everyone gets the chance to read their own epitaph(s). So many great entries, I feel so loved :-) The winners: http://tinyurl.com/5myfz6 1:52 PM Nov 5th from web

Bere egoera kaskarraren berri eman digu,

The team has me on extreme "bed rest" to recharge power supply. There's cautious optimism about pulling out of this in a few days. 7:46 AM Oct 31st from web

agurrak luzatu dizkigu

@PhotoMomT Alex, it's very unlikely I'll wake up next spring (see: http://is.gd/6tkx) but if I do I'll call home. Good luck w/ your project 10:30 AM Nov 9th from web in reply to PhotoMomT

eta azkenik bere heriotzaren baieztapena:

[From Phoenix mission ops: Phoenix is no longer communicating with Earth. We'll continue to listen, but it's likely its mission has ended.] about 23 hours ago from web

Goian bego uda hontan Martera iritsitako robota. Hiru hilabete iraun beharrean, lanean bost eman zituena, Marten ura dagoela baieztatzen duten frogak bilduz.

Gure agurrik beroenak.

Iturriak: Phoenix twitterren, agurra Gizmodon, zehaztapen gahiago Ojo Cientifico-n, NASA-n misioa bukatutzat ematen dute.


Gehigarria: Baiezkorrak zaretenok (arrazoi guztien gaindiko baiezkortasuna duzuenok , agian) Marteko datorren udaberrian Phoenixen mezuen zain egon zaitezkete. Marten sasoiak Lurrekoen bi halako irauten dutenez, urte osoa itxoin beharko duzue (udaberria 2009-ko Urriaren 27-1n hasiko da).

Gehigarria 2 (frikikeri apur bat): Auskalo, hemendik ehunka urtetara, Enterprise espazio untziak "Phnix" izeneko adimen batekin topo egin lezake, bere Twitterreko jarraitzaileekin berriz hitz egin nahian dabilena. Auskalo.

Ondo lo egin, Phoenix.

Mikroberriak: Bananak urdinak dira.

Bai, agian zuk ez zenekien (eta harrigarria badirudi ere zientziak orain arte ez omen zekien), baina bananak urdinak dira.


Baina lasai, ez gaitezen daltonismoa detektatzeko testak egiten hasi, ez bait da daltonismo arazoa. Izan ere, banana guztiak ez dira urdinak. Banana helduak besterik ez. Baina sukaldera bazoaz eta saskian dituzun banana helduei so egiten badiezu, betiko kolore horia ikusiko duzu, betiko orban beltz eta marroiekin. Saia zaitez orain denok poltsikoan daramagun argi ultramorearekin. Bai, argi ultramorearekn banana helduak urdinak ikusiko dituzu orain. Bitxia?

"Fruta heldu guztiek izango dute kolore urdina argi ultramorearen azpian", entsatuko duzu. Ba ez omen da horrela. Badirudi bananekin bakarrik gertatzen dela trukoa. Eta zer dela eta egiten dute bananek horrelako bitxikeria? Zientzia poliki poliki doa aurrera, eta oraingoz horretarako erantzunik ez badauka ere, hipotesiak ez dira falta. Oxidazioa ekiditen duten molekulek sortzen duten efektua agian, intsektu zein beste animali fruitazale gautarrak erakartzeko sistema agian... Auskalo. Baina trukoa ona denik ezin uka daiteke.

Iturria: New Scientist.

Morroi gaiztoek neskak eramaten dituzte

Bagenekien, baina noski, eguneroko bizipenek eskeintzen diguten jakituria ez du zergatik errealitatearekin bat etorri behar. Baina badirudi oraingoan bat etorri dela. Denen ahotan egon da, betidanik, baina jada ez da soilik mutiko zintzook emakumeekin izan dugun arrakasta eskasa justifikatzeko aitzakia. Morroi gaiztoek eramaten dituzte neska guztiak.




Japonian egindako Human Behaviour and Evolution Society biltzarran aurkeztutako ikerketak hala erakusten du behintzat. Esandako ikerketan Hiruko Iluna (ez, ez du PNV-EA-EB hirukoarekin inongo zerikusirik) eta sexu jarrerak aztertzen zituen. Hiruko Iluna kontzeptuak kaleko hizkeran "morroi gaiztoa" deitzen dugunaren psikologia arloan darabilten sinonimoa litzateke eta hiru nortasun ezaugarri biltzen ditu, hots, nartzisismoa (norberaren ganako gehiegizko amodioa), sikopatia (edo jokabide antisoziala eta) eta makiavelismoa (ingurukoen engainatzea eta manipulazioa). Nortasun ezaugarri hauek, test batzuen bidez, pertsona batzuen sexu ohiturekin matematikoki erlazionatu ziren (bikote kopurua eta harreman laburrak edukitzeko joera, beste batzuen artean). Emaitzek herri jakituria baieztatu zuten, hots, Hiruko Hilunaren ezaugarrietan puntuazio altuagoa zutenek bikotekide gehiago edukitzeko eta harreman laburrak izateko joera handiagoa omen zuten. Bitxia, korrelazio hau, gainera, gizonengan ematen dela bakarrik.

Joera hau, gainera, kulturaz gainekoa dela dirudi, izan ere, kultura faktorea kontutan hatzen duten beste ikerketa batzu ere emaitza hauekin bat datoz.

Nartzisismoa, sikopatia eta makiavelismoa berez gizarte batentzako kaltegarriak diren ezaugarriak, giza populazioan zergaitik diraute azalduko luke aurkikuntza honek. Izan ere, abaintailarik eduki ezean, laister desagertuko liratekeen ezaugarriak lirateke. Azalpena ez dago erabat itxia, izan ere oraindik ez bait dakigu zer dela medio hiru ezaugarri hauek diren hain erakargarriak H. sapiens espezieko emeentzako, ez eta zergatik ezaugarriok ez diren populazioan gehiako barreiatu.

Bitartean, emakumeak erakatzeko ahalmen negatiboa dugunok badugu kontsolatzerik, izan ere, esan dezakegu burusoil, lodi, argalak, itsusi zein aspergarriak, bahintzat ez garela ez narzisistak, ez sikopatak eta ezta makiabelikoak ere (ligatzeko estrategia bezala balioko ote du argudio honek?). Hau kontsolamendua.

Iturria: New Scientist.

Jarrai ezazu Mars Phoenix-en bizipenak Tartaloren Ikusmiran

Aurrerantzean Mars Phoenix-en bizipenak eta aurkikuntzak jarraitu ahal izango dituzu zure blog kuttun honetan. Eskuineko zutabeko goiko aldean, Eguneko Astronomia Irudiaren gainean, Mars Phoenix-ek Twiterren kaleratutako azkenengo sarrera ikusi ahal izango duzu.

Denak dira abantailak Tartaloren Ikusmira irakurtzen dutenentzako! (eta bide batez, zientzia kazetari frustratu baten bihotza poztuko duzu).

Phoenix-ek elurra ikusi du marten

Eta hala jakinarazi digu Twitter-en bidez. Zoragarria, elurra marten, Phoenix errobotak ikusi eta Twitter-en "argitaratu" duena. Ederra izan behar du marten elurra nola egiten duen ikustea, ondoan errobota lagun duzularik.


Iturria: Microsiervos.

Eguzkiaren antzeko izarraren inguruan biraka dabilen planetan guri begira inor balego...

Ikusi duzue eskuinean dagoen irudia? Eguneko Astronomia Irudia da. Ingeleraz Astronomy Picture of the Day deitzen dena (edo APOD, anglesa hiztunek hain gogoko duten akronioak erabiliz). Tira, eguneko astronomia irudia NASAk egunero plazaratzen duen astronomiarekin zerikusia duen irudi edo argazkia da ( izenak berak dioen gauza bera baino apur bat luzatuta, azalpen itxura izan dezan). Argazki interesgarriak orokorrean, zientziaren gertaera berrienekin zerikusia dutenak gehienetan, eta oso ondo azalduta guztietan.


Gaurkoan (2008ko Irailaren 19-an) gurea bezalako izar baten inguruan biraka dabilen planeta baten lehenengo argazki zuzena (orain arte zeharkako arrastoak erabili izan dira) erakusten dute. Txundigarria. Gure begiradaren aurrean hortxe dago planeta. Hain urruti (500 argi urte besterik ez!) eta hain antzekoa. Eta aldi berean hain desberdina izan daitekeena. Badirudi, imaginazioaren begiarekin fito fito so egiten badiogu, planeta horretan, txundituta ere, guri begira dagoen hizaki bizidun bat dagoela, bere buruari gu nolakoak garen galdezka. Berehala ordenagailutik (edo dena delakotik) altxa eta bere betiko zeregin estralurtarrekin, arrotzekin jarraitzeko. Izugarria.

Zoritxarrez estralurtar horren planetaren inguruan biraka dabilen izarra (eta ondorioz planeta bera ere) gazteegia da (milioi urte gutxi batzu besterik, gure eguzkiaren 5000 milioi urteen ondoan) bizitza eta are gutxiago adimena edukitzeko (planeta ere handiegia da, gure Jupiterren 8 aldiz halakoa). Ze pena. Baina hor egongo balitz...

Hemendi aurrera, zuen blogik kuttunenean, Eguneko Astronomia Irudia izango duzue egunero ikusgai. Ez ezazue Eguneko Astronomia Irudia Tartaloren Ikusmiran egunero bisitatzeko aukerarik galdu gero!

LHC zuzenean ikusteko aukera

LHC barrutik nolakoa den jakinminez bazabiltza, LHC Compact Muon Solenoid Experiment Webcams webgunea bisitatu dezakezu. Bertan bi webcam daukagu instalazioak eta zientzilarien lana uneoro zuzenean jarraitzeko.

Iturria: Microsiervos.

Mundua suntsitu dugu?

Kitto. Gertatu da. LHC piztu eta gertatu da gertatu behar zena. Ia argiaren abiaduraraino azeleratutako protoiak (New Scientist) bira osoa eman diote 25 kilometrotako ibilbideari, kolimatzailearen aurka zanpatu eta hainbat partikula sortu dituzte, espero bezala eta zientzilarien gozamenerako. Ez zulo beltzik, ez munduaren amaierarik, dokumental, egunkari, blogari eta abar (adibide larria) sentsazionalista baten lotsarako harridurarako lasaitasunerako negoziorako.

Protoien talkaren emaitza

Ba hori, orain lasaiago bizi garela, mundua ez duelako, dokumentalak erakutsi zigun bezala, zulo beltz handi, beltz (noski) eta itsusi batek irentsi. LHC proiektukoak gu lasaitzen saiatu ziren suntsipena gertatzeko ze aukera gutxi zegoen era xumean azalduz, (Genciencian era xumeagoan laburbildu zutena) baina egia esan behar badugu, nori axola zaio fisikari talde batek dioena? Zertarako testu konplexu, aspergarri eta marrazki, letra larri eta animaziorik gabekoak irakurri?

Bestalde, baliteke LHC-k zulo beltz bat sortu izana, eta gu guztiok xurgatuak izatea. Baliteke ere gu hortaz ez ohartzea, eta El Sexto Sentido filmean bezala, orain, gu guztiok zulo beltzaren barruan egotea. Azken finean inork ez daki zulo beltz baten barrua nolakoa den.

Baina lasai, azken finean, irratiek esan ez digutena (nik dakidanez behintzat) zera da, munduaren suntsipena ekar lezakeen esperimentua ez dela oraindik egin (irailaren 21 inguruan izango omen da). Bai, LHC-a martxan jarri da, baina protoien arteko talka oraindik ez da egin, eta ondorioz, ezin izan da lurra (eta inguru hurbilak) irentsiko lituzkeen zulo beltza sortu (gomendagarria da oso LHC-ri buruzko La Hora Cero bloga jarraitzea).

Hala eta guztiz ere, oraindik ziur ez bazaude, mundua suntsitu ote den hemen galdetu dezakezu. Apur bat ezezkorra bazara, unibertsoaren suntsipenari buruz ere galdegin dezakezu beste gune honetan. Nik begiratu dut jada, baina ez dizuet erantzuna esango.

Ongi ibili.

Blogaren eboluzioa

Azken aldi honetan lan arrazoiak direla eta (garunaren ahalmenaren % 98,36-a bete didan oposaketa zehazki) bloga geldi xamar egon da. Baina kanpo aldeko gelditasun horrek ez du esan nahi ezer gertatu ez denik. Ezta gutxiago ere. Izan ere, blogaren egoera krisalida batekin alderatu dezakegu. Kanpoan hilda badirudi ere, barne aldean aldaketa garrantzitsuak ari dira ematen. Aldaketa hoien emaitzak datorren etorkizun hurbilean baieztatu ahal izango dituzue, zuek, tartaloren begirada begibakarraren jarraitzaile fidelok.

Navarra is different

Navarra is different, dudik ez. Non bestela topa liteke holakorik?

Argazkia Iruñeako ospitalean, 2008-ko Maiatzaren 29-an egina.

Zelulan sartu nahi? Aurrera!

Lan arrazoiak direla eta ez dut aukerarik izan azken bi hilabeteotan ezer idazteko. Zoritxarrez egoera hau beste hilabete pare batez luzatuko bada ere, ezin izan diot ondoko bideo zoragarria hemen jartzeari uko egin.

Bideoan, inoiz ikusi ez dugun bezala, zelularen prozesuak hurbil hurbiletik ikusteko parada daukagu. Agertzen diren prozesuak gaur egungo ezagutza isladatzen badute ere, kontutan hartu behar dugu gauzak nekez horrela ikusiko liratekeela errealitatean. Izan ere, argiarekin lortu daitekeen erresoluzio handiena 200 nm ingurukoa da eta proteinak nanometro edo hamarka nanometroen eskalan daude ( ikus hemen ).

Beraz, ikusten dena moldaketa bat dela kontutan hartuz, goza dezagun bideo zoragarri honekin erresoluzio baxuan edo altuan.

Gauza bakoitza zer den jakin nahi izanez gero, hemen daukazue aurreko bideoa, baina azalpenekin.

Iturria: Studio daily.

Hauteskundeen matematikak

Interesgarria oso hauteskunde espainiarren inguruko matematikak azaltzen dituen bideoa (azalpena azal azalekoa bada ere). Bitxia ere bai, ez bait nuen D'Hont-en legea ezagutzen. Honen arabera bozka gehien jaso duten alderdiak dira onura gehien ateratzen dutenak, baina aldi berean eskualde gutxitan aurkeztu diren alderdiak dira sarituak. Azkenik, esatariak berak dioen bezala, matematikek ez dute errealitate soziala aldatzen, baina, nik gehituko nuke, matematikek errealitate hori sistema demokratikoan nola isladatzen den zehazten dutela.




Iturria: Tecnología Obsoleta.

Giza eboluzioaren onarpena/ukapena

Goian ikus dezakezuen grafikak zeharo larritu egin nau. Science aldizkariak 2006. urtean argitaratutako lan baten zati da, zeinean hainbat herritako populazioak eboluzioarengan duen iritzia aztertzen zen. Hain zuzen ere honako adierazpena luzatu zitzaien: "Gizakia, gaur egun ezagutzen dugun bezala, aurreko animalietatik garatu da". Goiko irudia osatzeko hiru erantzun posible aztertzen ziren: "egia", "gezurra" eta "ez dakit". Grafika sinple honetatik hainbat ondorio atera balitezke ere, ni analisi xalora mugatuko naiz. Lanaren analisi sakonerako, berriaren iturrira jo dezakezue (nola ez, lana irakurtzeko ordaindu behar. Gora ezagutza zientifikoaren kapitalizazioa!).

Lehenengo ondorioa, ikusgarria izanagatik, Estatu Batuek (Berria aldizkarian idatziko luketen bezala, AEBk) lortzen duten emaitza. Estatu batuarren %40 giza eboluzioaren aurka dago. Beste ehuneko %40 ados, eta %20k ez daki. Hots, AEBko populazioaren %60k ez du eboluzioa ontzat hartzen! Ikerketan agerturiko herrien artean Turkia dago soilik bere atzetik. AEBk mendebaldeko kulturaren esportatzaile nagusiak direla kontutan hartuz, kezkatzekoa delakoan nago. Eta nola bateratu lan honetako emaitzak munduko zientzia potentziarik haundiena izatearekin? Bizitzaren komeriak...

Bigarren, Espainiako emaitzak. Lehenengo begirada batetan nahiko emaitza onak dirudite, izan ere (lehenengo pertsona erabiliko dut Euskal Herriko emaitzak bertan sartuak daudela suposatzen bait dut) zerrendako lehenengo herenean kokatzen bait gara, Belgika eta Alemania bezalako herri garatuen artean. Baina zenbakietara so eginez, ikus daiteke gutxi gora behera populazioaren %25 ez duela gizakiaren eboluzioa onartzen (aurka daudenak eta ez dakitenak batzen baditugu). Biztanleen laurdena! Zure inguruan dauden lau gizasemeetatik bat! Ez ahal da hori larritzekoa?

Orain gutxi arte ez nuen inolaz ere pentsatuko ondoren esango dudana azaldu behar zenik ere. Baina badirudi oraindik ere beharrezkoa dela argitzea eboluzioaren teoria dauden teorien artean sendoenetarikoa dela. Edo sendoena agian. Erlatibitatearen teoria baino sendoagoa dela ere esango nuke (irakurleen artean fisikaririk balego, bere eritzia jakitea gustatuko litzaidake, baina baita beste edonorena ere, noski). Etengabe aberastuz doana, etengabe komunitate zientifikoak eztabaidatua, etengabe berrikusia. Baina beti baliogarria. Orain arte behintzat. Baliogarria ez dela ikusten denean/baldin bada orduan jarriko dira zientzialariak lanean teoria osoago baten bila. Horrelakoa da zientzia.

Iturria: Microsiervos.

Ulertzen ez ditudan gauzak

Asko ahaleginduta ere ezinezkoa egiten zait ulertzea. Modu intelektual batean ulertzen dut, arrazoiaren bidez, nolabait esanda. Baina sakonean logika horrek disfuntzio sakona dauka, edo agian nire garuna ez da logika horrekin konpatiblea.

Gauza da joan den astean jaungoikoaren bitartekariak, hots aita saintuak, infernua benetako tokia dela adierazi/jakinarazi/ohartarazi zigun. Niretzako horrek ez luke Ratikulineko bisitariek baino garrantzi haundiagorik, kontraesan honi eman zaion ohiartzunagatik izango ez balitz. Izan ere, bitartekari xume horren aitzindariak infernua espaziodenboratik atera eta espazio freudiarrago batean, nolabaiteko arimaren "egoera" bihurtu zuen (egoneza edo kakalarriaren antzekoa baino intentsitate eta luzaera haundiagoaz, akaso, infiel baten begietara). Infernuaren ikuspegi freudiar honek, esan beharrik ez dago, Ratzinger jaunak ezarri duen deabruz, sufrez, eta torturaz betetako nozioa kontraesaten du erabat. Karol Józef Wojtyła, jainkoaren bitartekari hura, oker ahal zegoen? Eta hura zuzen bazegoen, oker dagoena oraingo aita santu kontserbatzailea (kontserbatzaileagoa esan beharko nuke agian) ahal da? Biak dira oker daudenak, hala biak zuzen? Agian infernua, elizburu ezberdinek esan bezala, aldatuz joan da, auskalo. Azkenengo kasu honetan, zer dela eta aldatu da infernua? Zer gertatzen da arima bekatari hoiekin infernuaren migrazioan? (informatikarien hizkera erabiliz).

Are eskandalagarria izan zen, beti ere ene eritzi xumean, linboa esistitzen ez zela esan zenean. Ehunka urtetan (eta hemen zihuraski hanka sartuko dut, ez bait nintzateke harrituko linboaren kontzeptua hainbat alditan berritu izanaz) kristau fededunek beldurrez ikusitakoa bat batean desagertu zen. Akabo hainbat mezatan esanak, akabo beldur eta hildako semealaben gurasoen soberako sufrimendua. Bat batean linboa ezereza da, esistitzen ez den zerbait. Ez da desagertu, ez du arrastorik utzi, ez da esistitzen eta kitto. Hare gehiago, inoiz ez da esistitu (Rosa Monteroren Temblor eleberriko eskolan, erabili gabeko solairuekin gertatzen zen bezala bezala). Eta okerragoa dena, inork ez du azalpenik eskatu. Zer gertatu da linbora joan zirenekin? Desagertu dira? Beste nonbaitera iza dira bidaliak? Ez ziren inoiz joan linbora? Eta hala bada, zergatik esaten zen bestelakorik? Zergatik diote linboa ez dela esistitzen? Zertan oinarritu dira?
Egia, erlijioa fede kontua da. Entzun, sinistu eta errepikatu. Arestian esan bezala intelektualki ulertzen dudana. Baina hogei eta bat garren mendeko giza semeak horrelakoetan azalpenik ez eskatzea, edo galderarik ez egitea behintzat, bete betean irenstea, zaila egiten zait barneratzen.

Baliteke erlijioa zaharkitua egotea, XXI. mendean Erdi Aroan bageunde bezala jokatuz. Baina baliteke ere gurasoek emandako erlijiorik gabeko hezkuntza kritikoaren erruz nire garuna fedearen egiaren aurrean itsu izatea. Edozein kasutan, ño, kontraesan hauek karraka egiten dute nire garunean. Eta zuenean?

sareko mafiak

Genbeta, softwareari buruzko bloga, plazaraturiko artikulu bat ez kentzeagatik zerbiztu ukapen (denegación de servicio gazteleraz, DDos) eraso bortitza jasaten ari da. Honen ondorioz, momentu honetan, eta honela darama egun osoan zehar, Genbeta bloga erorita dago.

Arazoa sortutako artikuluak, interneteko hainbat lekuk messenger-en betoa zeinek jarri dizuen erakustearen aitzakiarekin iruzurra egiten dutela salatzen zuen. Honen ondorioz, artikulua kendu ezean zerbitzu ukapen eraso masiboa pairatzeko mehatxua jaso zuten Genbetan. Mehatxua, egia bihurtu da.

Ondoren, beste hainbat blogetan egin izan duten bezala, Genbetako artikulua topatuko duzue. Gazteleraz plazaratuko dut Canal PDA blogan topatu dudan bezala, inongo aldaketarik gabe:

¿Quieres saber quién te tiene no admitido/eliminado en el MSN? Pues no des tu contraseña a desconocidos

Parece mentira que después de tanto tiempo (¡años ya!) del invento de este fraude todavía haya gente que siga cayendo en él. Es muy simple, y seguro que muchos lo conocéis, simplemente se trata de páginas que ofrecen el servicio de mostrarte quién te tiene como no admitido o te ha eliminado del mésenyer a cambio de que les des tu datos de conexión, es decir, tu usuario y contraseña. Creía que este negocio ya estaba más que muerto, pero hoy mismo un par de contactos míos me han saltado con la típica ventanita que me acceda a una de esas páginas para que me lea el futuro.

Como norma general, dar la contraseña de tu correo a alguien que no pertenezca a tu familia ya es un suicidio tecnológico, y en este caso sería como darle la contraseña de tu tarjeta de crédito a una persona desconocida para que te muestre el dinero que tienes. ¿Quieres saber qué es lo que hacen? La mayoría de páginas, después de mostrarte esa información, se conectan a tu cuenta varias veces al día para molestar a todos tus contactos con spam descarado. Lo que es peor, esto puede colapsar tu cuenta y no sería raro que la perdieras para siempre, o al menos que la conexión sea pésima. Así que ya sabes, no des tu contraseña a ningún sitio web, o atente a las consecuencias.

Pero claro, ¡tú quieres saber quién te tiene como no admitido! Sorpresa: esos sitios, además de ser peligrosos, no funcionan. Microsoft cambió hace tiempo el protocolo para que los servidores de msn no difundieran esta información. Antes sí podías, pero ahora mismo ni siquiera puedes saber el estado de otra persona sin que ella te invite/admite o sin saber la contraseña de la cuenta (sin cambiar la configuración de la cuenta). Sin rebuscar demasiado, algunos sitios fraudulentos que siguen esta práctica serían: blockoo.com, scanmessenger.com, detectando.com, quienteadmite.info, checkmessenger.net, blockstatus, etc… Todos ellos son potenciales phishing, y ninguno funciona más allá de recolectar cuentas de correo.

Disculpad los lectores avanzados que ya habéis dejado atrás este tipo de engaños facilones hace mucho tiempo, pero es que hoy me he vuelto a conectar al messenger por obligación y me he dado cuenta de que las cosas han cambiado muy poquito.

Jasotako mehatxuak honela dio:

Les comento que si no sacan esta nota [url de la entrada en cuestión] su pagina sufrira una denegacion masiva enorme, desde un datacenter de china, la cual no la podran detener, y es tan fuerte, que podra afectar toda la red donde alojan, es decir, a otros servidores dedicados.

(…) El motivo es simple, la gente como ustedes me da por las bolas, se la pasan hablando sin fundamentos, o acaso auditaron algun servidor y tienen constancia alguna de que esas web hagan “pishing” entonces para que hablan?

(…) ASI QUE HASTA QUE NO LA SAQUEN, GENBETA.COM NO FUNCIONARA.

CIUDAD DEL ESTE Y EL GRUPO CHINA SE ENCARAGA DE ESTO

Honen bidez bat egiten dut adierazpen askatasunean aritzen diren blogari guztiekin.

Hizkuntza gutxituak eta fisika kuantikoa

Eguzkia eta izarrak Micmac tribuaren petroglifoan

Hainbestetan entzun dugu eta entzun beharko dugu euskaldunok holako edo antzeko hitzak "aprender eusquera para que?" erdaldunen ahotik. Nahi nukeen erantzun objetibo eta atzera-bota-ezina ez dut inoiz izan, nire ezinegonerako (nirea bezalako garun zientifiko erradikalarentzako subjetibotasuna ez da erantzun erosoa). Hizkuntza gutxituen balioa defendatzea zaila da artea eta kulturaren inguruko balioari buruzko kontsentsurik ez dagoen garai hauetan.

Eboluzioaren ikuspuntu batetik, barietate genetiko eza desagerketaren bezpera da. Horren arabera, gizarte homogeneo bat, hizkuntza, artea kultura eta ideien ikuspegitik, bizirauteko aukera eskaxak izango lituzke. Baina biologian demostratua izan dena, gizartean espekulazio hutsa litzateke eta espekulazioa argumentu pobrea da oso.

Nire zorionerako urtarrileko New Scientist aldizkarian hizkuntza gutxituak eta fisika teorikoa lotzen dituen artikulua topatu nuen. Niels Bohr fisikari apartak honela laburtu zuen aspaldi: "Fisikaren betebeharra natura ikastea dela okerra da. Fisikak aztertzen duena naturari buruz esan dezakeguna da".

Pasadizo baten bitartez ulertu daiteke hobe ideiaren gakoa. Heisenberg fisikari bikainak 1925. urtean mekanika kuantikoaren ateak irekiko lituzketen oinarrizko ekuazioak garatu zituenean, berehalako ondorioetariko bat ziurgabetasun printzipioa izan zen. Honen arabera ezin dugu elektroi baten abiadura eta posizioa batera zehaztasunez jakin. Heisenberg-ek emandako analogia intuitiboa ondokoa litzateke; Imaginatu elektroi bakarra ikus dezakeen mikroskopioa, fotoi bakarra erabiliz. Elektroiaren kokapena ikusteko fotoi bakarra erabiltzen da. Ondoren beste fotoi baten bidez abiada neurtzen du. Baina fotoi honen bultzadaren ondorioz, elektroiaren posizioa aldatu egiten da. Azkenean, bata hala bestea, abiadura hala posizioa jakin dezakegu, baina ez biak batera. Heisenbergek bere maisua zen Bohr fisikari apartari azalpena ematean, azken honek ez zuen oso begi onez ikusi, izan ere Heisenbergen interpretazioaren atzean elektroiak billar bolen antzekoak zirelaren ideia bait zegoen. Bohr-en arabera ideia klasiko hauek ez dute zertan mekanika kuantikoaren mundua isladatu behar. Elektroiek ez dute zertan posiziorik ez eta abiadurarik izan behar. Aldiz, guk ulertu ditzazkegun kontzeptuak erabiltzen ditugu, errealitatearekin zerikusirik zan ez ditzazketenak. Fisikaren oinarrian hizkuntza eta pentsatzeko moduarekin lotuak dauden asumitzeak bait daude.

1992. urtean David Bohm, David Peat eta gaur egungo beste zenbait punta puntako fisikari batzu "oinbeltz", Micmac eta Ojibwa tribuetako jakitunekin elkartu ziren, algonkiar familiako hizkuntzen berezitasunak ikasteko. Zientzialari hauen harridurarako, indiar hauen hizkuntzek, eta hizkuntza hauen muineko kontzeptuek, askoz hobe isladatzen zuten mekanika kuantikoaren mundua ingelera eta oro har edozein europar hizkuntzak baino.

Artikulua honako esaldiarekin bukatzen da: "Beste motatako hizkuntzen ikasketak munduaren bestelako ikuspegietara irekitzen gaitu, kosmosari buruz hitz egiteko era osagarrietara irekitzen gaitu. Honela irekitzeak aurrera jarraitzeko inspirazioa eman liezaioke fisikari".

Ezer gutxi daukat esateko, aurreko esaldiak nire ideiak ongi baino hobeto laburtzen bait ditu. Hizkuntz ezberdinetan, ideia ezberdinetan, kultura ezberdinetan, ikuspegi ezberdinetan, arazoei konponbide ezberdin eta hobeak emateko gakoa egon daiteke.

Iturria: New Scientist.

Gehigarria: Gaur bertan jakin izan dut Eyak hizkuntza hitz egiten zuen azkenengo gizasemea zendu dela. Teoria bateratua lortzeko aukera galduta? Minbizia sendatzekoarena agian?

2007 urterrik beroena, hotzena ala aurkakoa?

Sarrera laburra gaurkoan. Nekeak jota jarioak gainetik ikuskatzen ari naiz eta horra non berri bitxia topatzen dudan. Barrapuntoren arabera, 2007 urterik hotzena izan da azken aldian. Expansion aldizkari digitaletik ateratako berria da. Bitxia da hilabete bat lehentzeago El Paisko bertsio digitalean (askoz zailagoa da bertsioa analogikoa ikustea) 2007-a urterik berena izan omen da aspaldiko partez.

Biak oker egotea sinestea kosta egiten zait (aldizkari ezagunak dira biak), baina egia da ere berri biak bateratzea zaila dela, azalean behintzat. Baina ezaugarri beretsuak dituzte bi berriek: BAT, ematen dituzten datuen iturriak ez dira inon ageri. Harrigarria da nola komunikabide klasikoek era digitalera eta sarera jauzia eman badute ere, era guztiz klasiko eta "analogikoan" idazten duten oraindik. Inongo estekarik ez, inongo iturririk ez. Berrietan sakontzeko aukerarik ez eta berriak egiaztatzeko ere (eta kritikatzeko ezta ere, noski). BI, datu ziztrin batetik ondorio haundiak atera nahi. Zer esaten digu 2007ko batazbesteko tenperaturak aldaketa klimatikoari buruz? Ezertxo ere ez. Klima espaziodenbora eskala haundietan ematen da. Urte bakar batetik ezer gutxi ikas daiteke, batez ere inongo analisi estatistikorik gabe.

Guzti honek zera pentsarazi dit (aldaketa klimatikoaren afera alde batera utzita), komunikabide klasikoak zeinen eskasak diren baliozko informazioaren iturburu bezala zientzia arloan. Zientzia arloan diot oso hurbil dudan arloa delako, baina eta gainontzeko arloetan?

Gehigarria: Komunikabide klasikoen gabeziak ikusita are gehiago larritzen nau Italian ematen den blogen zentsura kontrola.

Bioerregaiak zalantzan jarrita.

bioerregaietarako geratzen den azalera

Bioerregaien irtenbidea zalantzatan jartzen duten ikerketak kaleratzen ari dira. Hauen arabera, erregai klasikoak ordezkatzeko ez dago sail nahikorik, ur nahikorik eta beharrezkoak diren ongarrien erabiltzeak aurreztutako CO2-a baino kontaminazio handiagoa sortuko luke.

Bisbalen antzera, hots, komunikabide klasiokoetan agertzearen poderioz, toki egin dute gure egunerokoan bioerregaiek (bitxia da blogosferan moda hauen frekuentzia oso bestelakoa dela...) azken aldi honetan (nahiz eta gaia batere berria ez den). Bioerregaien erabilerak atmosferara isurtzen den CO2-aren murriztea ekarriko omen luke. Eta jakin badakigu, Gore jaunak irakatsi digulako, gizakiaren ekintzek igorritako CO2-a dela beroketa klimatikoaren arrazoia.

Bioerregaien erabilpenak erregai mineralek hainbat CO2 sortzen dute (bai, lehen esandakoarekin kontrajarria dago, antza). Aitzitik, bioerregaiaen ekoizpenak atmosferako CO2-a murriztu egiten du. Izan ere, bioerregaiak landareetatik ekoizten dira, eta landareek, hazteko, atmosferako CO2-a hartzen dute. Honen ondorioz, bioerregaiak "karbono neutroak" dira, hau da, egotzitako hainbat karbono xurgatzen dute, teorikoki. Teorikoki diot ekoizpen prozesuan galerak daudelako (entropia madarikatua). Oro har, baina, petroleotik ekoiztutako erregaiak baino CO2 gutxiago isurtzen dute bioerregaiek (%60-%80 gutxiago, batzuen aburuz).

Baina guzti honi buelta emango lioketen ikerketak kalean daude. Ikerketa hauen arabera, erregai fosilak ordezkatzea ez litzateke bidegarria, alde batetik, eta bioerregaien erabilpenetik sortutako kontaminazioak CO2aren murrizpena gaindituko luke. Ikus ditzagun argumentuak.

1) Erregai fosilak ordezkatzeko ez dago sail nahikorik. Bioerregaietarako erabiliko diren landareeen ekoizteak Lurreko nekazaritzaren %1 suposatzen du jada. Zientzilari batzuen aurreikuspenen arabera, lurreko mapa batetik abiatuz, landarako egokiak ez diren lurrak, jada landatuak daudenak, basoak basamortuak, mendiak etabar kenduta, Argentinak duen azalerako lur saila besterik ez litzateke geratuko, erregai klasikoak ordezkatzeko guztiz urria.

2) Erregai fosilak ekoizteko beharrezkoak diren landareak hazteko ez dago ura nahikorik: Zenbait aurreikuspenen arabera erregai fosilen %50 ordezkatzeko 4000-12000 Km3 ura beharko lirateke. Kantitate izugarria kontutan hartuz gure planetako ibai guztiek 14000 Km3 ur daramatela urtero. Aurreikuspenak aurreikuspen, baina gaur egun jada Lurreko zonalde askotan landetarako ur eskasia dago jada (Txinan adibidez).

3) Bioerregaiak ekoizteko beharrezkoak diren landareak hazteko erabilitako ongarriek oxido nitrosoa egotziko lukete atmosferara, CO2 -a baino askoz abilagoa negutegi efektua sortzen. Izan ere, ongarrietan dagoen nitrogenoaren %1 eta %2 tartean atmosferara isurtzen da oxido nitriko moduan zuzenean. Era ez zuzenean ere oxido nitrikoa isurtzen jarraituko da, behin nitrogenoa uraren zikloan sartuta. Oxido nitrikoaren isurketa kontutan harturik, bioerregaien onura zalantzan jarri zuen Paul J. Crutzen nobel saridunak orain gutxi kaleratutako artikulu zientifikoan.

Guzti honetatik ze irakaspen atera dezakegu? Bioerregaien onura guztiz zalantzagarria da. Bost axola politikari zein kazetariek ziurtasun osoz behin eta berriz errepikatutako leloak. Benetako irtenbideak eta benetako arazoen bila bagabiltza zientziari utzi beharko diogu lan egiten. Bai, politikari eta abarren menpean egongo da hein batean, baina zientzia zapalgailua (apisonadora mugako euskaldun berriontzat) bezalakoa da. Astuna, motela, eta efizientzia eskasekoa, baina azkenean beti bere lana egiten duena.

Bioerregaiei buruz gehiago jakiteko: Wikipedia.
Iturria: New Scientist.

Izardata 20070124: Genciencian eta El Mundon irakurri daitekeenez britaniar parlamentuak Europar Batasunari bioerregaiak alde batera uztea eskatzen dio, hauen inguruan dauden kezkak direla eta (zientzilariren bat egongo ahal da ekimen horren atzean? Auskalo). Gencienciak ere, orokorrean aldaketa klimatikoaren aferaren inguruan nahiko ortodoxoa izan dena, gaiaren inguruko sentsazionalismoaren aurka egiten du. Gauzak aldatzen ari ahal dira?

Denbora desagetuz doa...

Azkeneko behaketen arabera unibertsoaren espantsioa azkartzen ari omen da. Azalpen berri baten arabera, denbora litzateke moteltzen ari dena, azkenean desagertu arte.

Behaketek erakusten omen dute supernobak gero eta azkarrago urruntzen ari direla batzuk besteengandik (sakontzeko, hemen). Unibertsoaren espantsioaren bizkortze honen arrazoitzat "energia iluna" hartua izan bada, oraindik ezin izan zaio azalpen egokirik eman energia horri. Euskal Herriko Unibertsitateko talde batek plazaratu behar duen lan batean azalpen berria ematen zaio espantsio azeleratu honi. Azalpen berri honi buruz ez da espantsioa bizkortzen dena, baizik eta denbora, moteltzen ari dena.

Era xumean azalduta, talde honek espaziodenboraren soken modeloan du oinarria (modelo espekulatiboa, guztiz onartu gabekoa oraindik, azalpen sakonagoa ingeleraz). Modelo honen arabera unibertsoa membrana ("brana" deritzona) baten azalean dago mugatua. Brana hauek hainbat dimentsio eduki ditzazkete (10, 11 edo 26, adibidez, teoria konkretuaren arabera). Gure branak adibidez hiru espazio dimentsio dauka eta denbora dimentsio bakarra. Beste brana batzu denbora dimentsio gehiago izan ditzakete, edo bat ere ez. Gauzak apur bat zailtzeko, dimentsio hauek denborarekin alda daitezke, espazio dimentsioak denbora dimentsio bilakatuz edo alderantziz. Eta hori da hain zuzen gu gauden branari gerta lekiokeena. Izan ere gerta liteke gure branan, denbora dimentsioa pixkanaka espazio dimentsioa bilakatzea. Hau horrela balitz, gainontzeko branak ikustean, bertan ematen diren fenomenoak azkartzen ari direlaren antza hartuko genuke, aldiz, gertatzen ari dena gure denboraren moteltzea delarik. Desagertu arte.

Azalpen bitxia, interesgarria edo dena delakoa izateaz gain, bere arazoa ere badauka. Lehenik eta behin soken modeloa ez dago guztiz onartua. Bestalde, espantsioaren bizkortzea ongi azaltzen badu ere, ez dago momentuz teoria honek baieztatu lezakeen beste predikziorik.

Niri behintzat guzti honekin ikusmina sortu zait. Izan ere, zer gertatuko litzateke denbora dimentsioa desagertuko balitz? Dena "izoztuko" litzatekeela erantzun agerikoa bezain sinplea litzateke. Nola litzateke orduan? Eta guk denbora galdu badezakegu, beste branek denbora dinmentsio estrak izan dezakete adibidez. Nola litzateke espazio dimentsio bakarra eta hiru denbora dimentsio edukitzea? Ni zorabiatzen hasi naiz. Ze uste duzue zuek?

Iturria: New Scientist.