eliza vs gizarte ekintzak

Egin dezagun kalkulu xume bat. Atzo, Noticias de Navarra egunkarian errenta airtorpenetik eliza zein gizarte ekintzetara bideratzen den diruaren eboluzioaren berri ematen zen. Antza, errenta airtorpenetik gizarte ekintzetara bideraturako diruak lehenengo aldiz gainditu omen du Nafarroan elizara bideratzen dena. Berria osoa (bertsio digitala behintzat, paperezkoa landuagoa zegoela uste bait dut) hemen irakurri dezakezue, eta ondorioz hau ez da sarrera honen gaia izango. Baina bai izango dela egunkari honek eskeintzen dituen datuen analisi xumea. Ikus dezagun.

Errenta aitorpena egiterakoan lau aukera daude. %7 elizari eman, %7-a gizarte ekintzetara bideratu, %1,4-a erdibana elizari eta gizarte ekintzetarako bideratu, eta azkenik ezer ez aukeratzea. Egunkari honek aukera bakoitza zenbat pertsonek autatu zutenen datua ematen digu, bai eta aukera bakoitzak eramandako dirua (ikus taula).

	pertsona kopurua	milioi euro
hutsik	68.114	82,52
giza ekintzak	193.775	675,88
eliza	180.625	644,80
biak	20.335	76,83
osotara	462.849	1480,03

Datu hauetatik azkar batean kalkulatu dezakegu pertsona bakoitzak zenbat diru eman duen bai eta guztizkotik, batezbestekoa. Honela, aukera bakoitzean pertsona bakoitzak zenbat diru eman duen batezbestekoarekin zatitzen badugu datuak normalizatuko ditugu. Hau da, talde batekan pertsona bakoitzak emandako dirua batezbestekoaren berdina bada, bateko balioa izango du. Batezbestekoa baino gehiago emandakoek bat baino gehiagoko balioa edukiko dute eta batezbestekoa baino gutxiago emandakoek bat baino gutxiagoko balioa izango dute. Ikusi taula.

	euro/pertsona	normalizatua
hutsik	1211,50	0,38
giza ekintzak	3327,57	1,04
eliza	3741,90	1,17
biak	3778,21	1,18
batezbestekoa	3197,65	1

Taulan idatzitakoa askoz argiago ikusiko dugu azpian dagoen bezalako grafika batean. Zer da, bada, grafikoa honek esaten diguna? Lehenik, azpimarratu behar da bakoitzak emandakoa norberaren errentaren araberakoa dela. Beraz, kalkuluak zuzen badaude (eta egunkariak eskeinitako datuak zuzenak badira) atentzioa deitzen didan lehenengo gauza ondokoa da, hots, inongo aukerarik markatu ez zutenak batezbestekoa baino errenta arras baxuagoa dutenak dira (batezbestekoa baino %60 baxuagoa). Bestalde, Elizarentzako edota eliza gehi gizarte ekintzetako dirua bideratu zutenen errenta batezbestekoa baino %17 eta %18 altuagoa da. Azkenik, gizarte ekintzetarako bideratutakoen errenta batezbestekotik oso urbil dago, %4 altuago izanik.

Odorioak zuen esku uzten ditut. Hala eta guztiz ere, esan beharra dago analisi estatistikoa egin ezean (eta horretarako datu gordinak beharrezkoak lirateke) zenbaki hauen signifikatibotasuna ezin dela jakin, eta ondorioz emaitzok kontu handiz hartu behar direla. Dena den, eta analisi xume honen muga guztiak kontutan hartuta, ez duzue uste gizartearen kuantifizazioaren seinale izan daitekeela?

Morroi gaiztoek neskak eramaten dituzte

Bagenekien, baina noski, eguneroko bizipenek eskeintzen diguten jakituria ez du zergatik errealitatearekin bat etorri behar. Baina badirudi oraingoan bat etorri dela. Denen ahotan egon da, betidanik, baina jada ez da soilik mutiko zintzook emakumeekin izan dugun arrakasta eskasa justifikatzeko aitzakia. Morroi gaiztoek eramaten dituzte neska guztiak.




Japonian egindako Human Behaviour and Evolution Society biltzarran aurkeztutako ikerketak hala erakusten du behintzat. Esandako ikerketan Hiruko Iluna (ez, ez du PNV-EA-EB hirukoarekin inongo zerikusirik) eta sexu jarrerak aztertzen zituen. Hiruko Iluna kontzeptuak kaleko hizkeran "morroi gaiztoa" deitzen dugunaren psikologia arloan darabilten sinonimoa litzateke eta hiru nortasun ezaugarri biltzen ditu, hots, nartzisismoa (norberaren ganako gehiegizko amodioa), sikopatia (edo jokabide antisoziala eta) eta makiavelismoa (ingurukoen engainatzea eta manipulazioa). Nortasun ezaugarri hauek, test batzuen bidez, pertsona batzuen sexu ohiturekin matematikoki erlazionatu ziren (bikote kopurua eta harreman laburrak edukitzeko joera, beste batzuen artean). Emaitzek herri jakituria baieztatu zuten, hots, Hiruko Hilunaren ezaugarrietan puntuazio altuagoa zutenek bikotekide gehiago edukitzeko eta harreman laburrak izateko joera handiagoa omen zuten. Bitxia, korrelazio hau, gainera, gizonengan ematen dela bakarrik.

Joera hau, gainera, kulturaz gainekoa dela dirudi, izan ere, kultura faktorea kontutan hatzen duten beste ikerketa batzu ere emaitza hauekin bat datoz.

Nartzisismoa, sikopatia eta makiavelismoa berez gizarte batentzako kaltegarriak diren ezaugarriak, giza populazioan zergaitik diraute azalduko luke aurkikuntza honek. Izan ere, abaintailarik eduki ezean, laister desagertuko liratekeen ezaugarriak lirateke. Azalpena ez dago erabat itxia, izan ere oraindik ez bait dakigu zer dela medio hiru ezaugarri hauek diren hain erakargarriak H. sapiens espezieko emeentzako, ez eta zergatik ezaugarriok ez diren populazioan gehiako barreiatu.

Bitartean, emakumeak erakatzeko ahalmen negatiboa dugunok badugu kontsolatzerik, izan ere, esan dezakegu burusoil, lodi, argalak, itsusi zein aspergarriak, bahintzat ez garela ez narzisistak, ez sikopatak eta ezta makiabelikoak ere (ligatzeko estrategia bezala balioko ote du argudio honek?). Hau kontsolamendua.

Iturria: New Scientist.

Navarra is different

Navarra is different, dudik ez. Non bestela topa liteke holakorik?

Argazkia Iruñeako ospitalean, 2008-ko Maiatzaren 29-an egina.

Dokumentalak, izan beharko luketen bezalakoak

Dokumental zoragarria ikusi berri dut eta ezin izan dut sarrera hau idazteari uko egin. Gaztelerazko bertsioak "Viaje al cuerpo humano" du izenburua. Aspalditxo ikusita neukan dokumentala, hizkera xumea darabilena baina aldi berean informazioa ematen duena. Irudi-animazio harrigarriak eta erakargarriak erabiliz giza gorputza erakusten digu, era zoragarrian gainera.

Gaurko atala berezia zen. Sailaren azkenaurreko atala heriotzari buruzkoa zen. Eta hauxe da hain zuzen sarrera honen arrazoia. Azken atal honek heriotza lantzen du, era guztiz xumean, era guztiz errealistan. Heriotza den bezala. Funtsik gabeko sinesmenen arrastorik ez da inondik ageri (zientziaren dibulgaziozko dokumental orok izan beharko lukeen bezala), datuak, informazioa, den bezala erakutsiz. Sinpleegia agian, baina gauzak diren bezala Gauzak gaur egun ezagutzen ditugun bezala, eta ez sinesten ditugun bezala.

Pertsona baten heriotzaren jarraipena egiten da ere. Minbiziaren hastapenetatik heriotzera. Begirune osoz, gardentasun osoz. Inongo sentimentaltasun edulkoraturik gabe, inongo ikuskizunik gabe. Krudela, bai, heriotza bait da. Baina begirune guztiaz.

Esan bezala aspaldi ikusi nuen dokumental hau. Baina gaur nolabait ezberdina izan da. Konturatu bait naiz nonbait iragan hurbilean aldaketa gertatu dela. Zientzia agertzen den saio orotan, hots, dokumentalak, filmeak, eta abar, jainkoa eta sineskeriak ere agertzen direla. Osagarri balira bezala. Pisu, indar, arrazoi bera balute bezala.

Atzera pausoak ematen ari ahal gara? Ez nintzateke harrituko, izan ere ikusi besterik ez dago kreazionismoak gaur egun duen gorakada. Zoritxarrez, Amerikako Estatu Batuetan bakarrik gertatzen ez dena (ikusi bestela berriak BBC-n eta Euronews-en).

Gehigarria: Dokumental hau BBC-k sortua da, eta hainbat sari irabazi ditu, hiru BAFTA eta Royal Television Society-ko beste lau besteen artean.

Gehigarria #2: Localia-k eskeini du dokumental hau, ostegunero 22:30-etan hasita. Zorionak Localia.

Gehigarria #3: Ikusi berri dudanez dokumentala 1998-koa da. Hemen kapituluen laburpena aurki daiteke.

Gehigarria #4: Eta hemen behean seigarren ataleko sarrera zoragarria. Ez silikona, ez hiperhormonatutako giharrik. Gorputz naturalak bezain ederrak.

Beroketa globala Nafarroan ?!$%/#

Denetarik entzun dezakegu gaur egun aldaketa klimatikoari buruz. Gore jaunaren diskurtsoa nagusiena izanik ere bestelakoak ere entzuten dira. Blog honetan jada aldaketa klimatikoari buruzko iritzi ez ortodoxoak agertu dira. Atzo, Iruñeako planetarioko zuzendaria den Javier Armentiak ere, Diario de Noticias egunkarian IPPC erakundearen txostenetan aldaketa klimatikoaren inguruan emaniko ikuspegia epeltzat hartzen zuen.

Atzo ere Navarra Confidencial web gunetik bidaltzen didaten spam-ean ere aldaketa klimatikoaren gaia zen nagusi. Navarra Confidencial gunean eguneko berri nagusiei mamia ateratzen saiatzen dira, del Burgoren ildo politikoa, Telecinco-ko El Buscador saioaren kazetaritza kalitatea eta Zaplanaren arropuzkeria gidatzat dituela.

Esan bezala, aldaketa klimatikoa zen gai. Izenburuan galdera luzatzen zuten "Es real el calentamiento global en Navarra?". Nafarroako klimatologia webguneko datuak hartuta (Noainekoak soilik eta 1997-tik 2005-era) hiru grafiko aurkeztu zituzten, urteetan zehar izan diren batezbesteko tenperatura, prezipitazioak eta izozketak erakutsiz (behean ikus daitezkeenak hain zuzen). Ondoriorik ez dute ateratzen, haien esanetan irakurleak atera ditzala nahi dutelako.

Tenperaturak:

Prezipitazioak:Izozteak:

Kazetaria ez naizen aldetik, kazetaritza arloko akatsak ezin ditut eman, baina akats zientifikoak izugarriak dira:

1) Beroketa globala globala da, hots Lurra planeta osoari dagokiona, eta ez tokian tokikoa. Nafarroan ezin da beroketa globalik eman, nahiz eta horren ondorioak soma litezkeen.
2) Erabilitako datuak Noainen hartutakoak dira, beraz, zaila da sinestea Nafarroa osoa ordezkatzen dutenik. Ondorioz, haiek botatako galderari ezin diote erantzunik eman.
3) Lehenengo datuak 1997-koak dira. Beroketa globala erakusten duten tenperaturaren datuak gutxienez 1970. hamarkadan hasten dira, nahiz eta XX. Gizaldian edo eta iraultza industrialean ere izan daitezkeen (ikus wikipedia). 8 urte denbora laburregia da inongo joerarik demostratzeko.
4) Erakusten dituzten grafikek, bitxia da, beherantzko inklinazioa daukate, edozein igoera ikusteko zailagoa delarik. Holako grafikek, nahiz eta erakargarriagoak izan, ez dute inondik ere balio joerarik erakusteko.


Ondorioz, datu oso eskaxak era oso ezegokian aurkeztuak, zentzurik ez duen galdera erantzuteko. Gai oso konplexua, era oso sinplean aurkeztua. Irakurleek inolaz ere ezin izango lukete egoera honetan ondorio onik atera. Nahita hala nahi gabe, desinformazio hutsa.

Estandarren guda sekretua

Oharkaben hartu ninduten Microsoften Open OficeXML (OOXML) formatuaren estandarizazioaren inguruko garabeherek. Niretzako ordurarte esistitzen ere ez zen prozesu batean estaliko borroka eta estrategia zikinak topatu nituen arte. Izan era egunotan, bere garaian bulegorako suite irekia den Openoffice.org-k erabiltzen duen "odf" formatuarekin egin zen bezala, Microsoftek bultzatutako Open OficeXML formatuaren estandarizazioa eztabaidagai eta bozkagai dago.

Estandarizazioa zer den? Estandarizazioaren prozesua ISO erakundearen onarpenean besterik ez datza. Kalitatearen ISO 9001 famatuaz gain hainbat gauza estandarizatzen dituen erakundea. Prozesu honen bitartez industriak erabiliko zituen arau amankomunak eratuz. Arau edo estandar hauek onartzeko herri ezberdinek, beti ere bertako erakunde adituearen bitartez, baiezko edo ezezkorako bozka emanez. Botuen 2/3 behar dira estandarizazioa onartzeko.

Zer da Open OficeXML (OOXML)? XML-n oinarritutako fitxategi mota bat da, testu, kalkulu orri eta abarreko dokumentu elektronikoetarako. Laburtuz orain arte Microsoft Ofice-k erabili izan duen formatuaren ondorengoa. Microsoft Office 2007-k jada erabiltzen duen formatua hain zuzen. Openoffice.org alternatiba askea eta irekiak aldiz Open Document (odf) formatua erabiltzen du, XML-n ere oinarritua, baina dagoeneko, 2006ko abenduaren 30-a ezgeroztik estandarra dena.

Arrazoi ezberdinak direla eta (guztiz irekia ez izatea eta benetan estandarra ez izatearena besteak beste) zenbait talde mobilizatu egin dira OOXML-ren estandarizazioaren onarpenaren aurka, openxml.info eta nooxml.org adibidez. Horretarako sinadurak ere eskatuz.

Bitartean bozkapenak aurrera doaz eta lehenengo emaitzak argitaratu dituzte. Adibide gisa Frantziak eta Erresuma Batuak ezezkoa eman duten bitartean, Alemaniak eta Portugalek baiezkoa eman dute hemen Europan (Estatu Batuek ere baietzka eman dute, noski) eta Italia zein Espainia abstenitu egin dira. Larriena bozka hauen atzean aditzen diren irregulartasun hotsak, Hainbat herritan Microsoften joku zikina salatuz, hoien artean Espainia.

Oraindik behin betiko onarpenerako prozesu luzea geratzen bada ere, gauzak dauden bezala eta Microsoften ustezko ("ustezko" azpimarratu behar dut, gauzak beti kontu haundiz hartu behar direlako) estrategia ikusita, zaila dirudi etorkizunean OOXML estandarra ez izatea.

Inor gutxik ezagutzen duen prozesua baina etorkizun hurbilean gu guztiongan eragina izango duena, "demokraziaz" jantzia baina barnean joku zikinak usteldua. Bai ederra bizitza.

Galdera bota nahi nizueke: ISO erakundearen funtzionamendua ikusita, eta batez ere estandarizazioaren prozesua ikusita, ze fidagarritasun dute kalitaterako ISO 9001 eta, zeharka bada ere, gugan hain eragin haundia duten gainontzeko ISO famatuek?

Eguneraketa, Izardata 20070904: Nire predikzio ahalmen izugarria baieztatuz hainbat blogetan ( error500, barrapunto.com besteak beste) bai eta Iso erakundearen webean bertan ere irakurri daitekeenez OOXML-ren estandarizazioa atzera botata izan da. Datorren urtean bigarren txanpa izango da, baina oraingoan ez dut aurrikuspenik egingo, hori behintzat ikasi dut.

Eguneraketa, Izardata 20070909: Barrapunton irakurri dudanez, EFFI (Electronic Frontier Finland) erakundeak (elektronikaren inguruko gaietarako Finlandiarren babeserako erakundea) gai honen inguruko lana aurkeztu du. Azterketa horretan Microsoften OOMX formatuaren aldeko bozkaren eta korrupzio mailaren (korrupzioaren pertzepzioa neurtzeko CPI indizearen arabera) arteko erlazio estadistikoki signifikatiboa topatu dute. Hau da, herri jakin bateko korrupzioa geroz eta haundiagoa, orduan eta probabilitate gehiagoz bozkatuko du OOXML-aren alde. Lan honek ez du kausa-efekturik frogatzen, baina bitxia da ezta?

Napartheid

Blog honetan politikari buruz ez hitzegitea erabaki nuen. Zientzia dut nahiago, kontrastatu daitezkeen datuak dituelako oinarri eta, argi esanda, poz gehiago ematen dizkidalako (zaila ez bada ere). Beraz, nire hitza betetzeko sarrera hau "gizartea" etiketa eramango du, baina esan beharrekoa esango dut.

Ohituta nago gutxiengo izatera. Euskalduna eta ezkertiarra bezala gutxiengoa naiz nire herrian, Nafarroan. Eta demokrazian badakigu, gutxiengoa hutsaren hurrengoa da.

Oraingo honetan, bitxia bada ere, ez nintzen gutxiengoa nire herrian. Nafarron %60-aren ordezkari polikikoek gobernu aldaketaren aldeko erabakia hartuta zuten (gorabehera mingarrien ondoren baina). Estraineko aldiz nafar euskaldun bezala nire eskubideak defendatuko lituzkeen gobernua (printzipioz, eta esanak erdi ustel geratzen ez baziren behintzat).

Baina non eta Nafarroako gobernua eratzeko nafarron gehiengoaren erabakia debekatua izan da. Debekatua ez nafarroan bertan, baizik eta Espainian, Madrilen. Eta ez nafarron erabakiagatik (ez eta nafarron onerako) baizik eta "estategia nacional" batengatik, nafar herritarrak ez direnen aurreritzien beldur diren arrazoiengatik. Euskaldunok ezagutzen ere ez gaituzten espainiarren aurreiritziengatik.

Asumitua daukat gutxiengo bezala inork ez nauela kontutan hartuko. Agerikoa da nafar bezala gutxiengo bat naizela espainian. Baina oraingoan nire gobernua autatzeko gehiengo demokratikoa nintzen.

Mikel Bujandak Euskal Herria irratian zioen bezala hau ez da demokrazia kontua, marginazioa, apartheid kontua baizik. Ilusioak eta esperantzak alde batera utzi beharko ditugu berriz ere, beste lau urtez gure etxean atzerritarrak bezala biziteko. Baina lasai, euskaldun bezala marginatua izatera ohituta nago jada.

Oharra: Gogoeta han plazaratu ondoren hainbat gauza esango dute politikariek. Hainbat arrazoi, justifikazio, historio eta kontu asmatuko dituzte. Horrek guztiak baina ez du sakonekoa aldatuko.

Berria Berrian, Garan eta EITB.com-en

Mundua aderantziz

Galdu egin naiz. Aste hauetako uneren batean errealitatetik aldendu naiz nonbait. Mundua alderantziz doala esango nuke, baina jendearen jarrera ikusita baliteke ni izatea alderantziz dagoena. Psikologikoki dibergente izango ote naiz?

Lehenengo dibergentzia. George Ubedoble Bush, embrioi zelula amak ikerketarako debekatuko zituela jakinarazten zuen diskurtsoan bere "all human life is sacred" (giza bizi oro sakratua) esaldia botatzen du. Bitartean Iraken hamarka hildako daude egunero (ehundaka hiltzen ez direnean), Estatu Batuek zuzenean edo zeharka eragina. Sakratu hitzaren esanahia ezezaguna ote Bushentzat? Bere burua jainkotzat ote du? Agian Bushentzako irakiarrak ez dira gizakiak? Eta supergaldera: Jendeak benetan irensten ahal ditu holako esaldiak?

Bigarren dibergentzia. Igandea, telebista piztu eta lehenengo ministro britainiarra, Tony Blair, aita saintuarekin hizketan, biak irrifartsu. Telebista itzali, irratia piztu eta nire harridurarako hara non eta Blair kristau bihurtzekotan omen dagoela diote. Zer demontre da hau? Lehenengo ministro britainiarrak bere erlijio joeraren berri emateko beharra ikusten ahal du? Eta hori berria ahal da? Datorren astean agian kokakola bere edaririk gogokoena dela esango ahal du? Nori arraio axola zaio gizon honen erlijio aldaketa?

Hirugarren dibergentzia. Educacion para la Ciudadania ikasgai berriaren harira konferentzia episkopalak bere eritzia plazaratzen du. Harrigarriki, ikasgaiaren aurkako jarrera erakusten dute moralaren heziketaren askatasunaren aurkakoa delako. Harrigarriki diot minutu bat baino gehiagoko memoria dugunok, erlijioko ikasgaia derrigorrezkoa egin nahi zenean konferentzia episkopalaren jarrera oroitzen dugulako. Askatasun morala agian "morala kristaua inposatzeko askatasunaren" kontrakzio bezala erbiliko ote dute, hitzak aurreztear?

Laugarren dibergentzia. Nire osasun mentalaren gain kezka haundiak ditut jada. Kokatzeko: hauteskundeen atariak. Iruñeako artzapezpikuak gomendio mamitsuak ematen die botuemale kristauei. Itzuli gabe jarriko dut, argi gera dadin: "algunos partidos políticos que quieren ser fieles a la doctrina social de la Iglesia en su totalidad, como p.e. Comunión Tradicionalista Católica, Alternativa Española, Tercio Católico de Acción Política, Falange Española de las JONS [...] no pueden ser considerados como obligatorios pero sí son dignos de consideración y de apoyo". Kontxodemontre!

Nire mundu dibergentean holako gauzak ez dira arruntak. Arrunta herenegungo ekaitza izan zen, edo abuztuko bero itogarria. Baina tira, azken finean ni dibergentea naiz, jende zentzudun, moderatu eta arruntaz inguratuta.

Oharra: Baten bat ohartuko zen bezala psikologikoki dibergentearena 12 Monos filme zoragarritik atera dut.

Orduak gora, orduak behera

Ordua aldatu egin diute (jada nire DVD berriak aldaketa bere kabuz egiten du, inongo baimenik gabe, nire gain dagoen izaki baten menpe balego bezala). Martxoko ordu aldaketak beti poztu egin nau. Goizean goiz jeikitzean gaua da oraindik, baina lanetik ateratzen naizenetik ilundu arte tarte haundia daukat egunaz gozatzeko. Urriko ordu aldaketa aldiz tristetzekoa da. Goizean lehenago argitu, bai, baina arratsaldea zeharo laburtzen da. Beraz ez nau gehiegi konbentzitu ordu aldatze horrek, urtarrilekoa denean behintzat.

Ordua aldatzeko zio ofiziala energia kontsumoaren murriztea da. Badirudi %5 edo aurrezten dela. Azalpen laburra baino ulergarria Eroskiren Consumer aldizkari elektronikoan. Gobernu espainolak ere hemen azaltzen du. Baina honekin ez dago jende guztia ados. Taller de Criptografía blogean ordu aldaketari buruzko gogoeta kritikoa egin ezezik kalkulu batzuk egiten dituzte aurezpena hutsaren hurrengoa dela erakusteko. Ez naiz kalkuluak baieztatzen saiatu, baina iruditzen zait hobe litzatekeela urte gahiagotako datuak erabiltzea. Tira, hurbilketa bezala ez dago hain gaizki ere.

Nire ustez, botepronton behintzat, ez du aurrezpen haundirik suposatzen. Goizean beranduago argitzea ez da arazoa, lanera bait noa. Neguan goizago iluntzeak aldiz arratsade partez etxean energia gehiago gastatzen dudala suposatzen du. Ondorioa, ordu aldaketak entrepresei egiten diela mesede, laneko orduetan eguneko argia gehiago dutela zihurtatzeko, honela argiztapen eta berotze gutxiago erabiliz. Konspiranoikoa berriz ere?

Zuek zer uste duzue?

Eguneraketa #1: Eguzkiaren irten eta sartze orduak, ordu aldaketarekin batera grafikoki ikusteko, ikusi sarrera hau. Bertan argi ikusten da nola ordu aldaketari esker lanera sartzeko ordua eta eguzkiaren ateratzeko ordua bat datozen. Ez ordea aisia eta argi orduak.

Eguneraketa#2: Eta aurrezpena hutsaren hurrengoaren hurrengoa dela hemen.

Ados egoteko hitzegin beharra, zientzilariek diote

Giza jokaeraren modelizazioari esker zientzilariek ados jartzeko komunikatu beharra deskubritu dute. Halajaina, hori neuk ere banekien!, esango duzue. Ba bai, ustea geneukan, baina ustea askotan erdi ustel.
Emaitza hauek inongo demostrazioa denik oraindik ikustear dago, baieztatu daitezkeen aurreikuspenak egiteko gai izan beharko bait luke. New Scientist-eko berriak dioenez gizakion arteko harremanak hobe ulertzeko lagundu lezake, ideia politikoen polarizazioa edota hizkuntzen bereizketari azalpena emanez, adibidez.
Modelo honetan ikertzaileek populazioa bi taldetan banatu zuten. Ondoren talde hoietako pertsona bakoitzari iritzi boolearra eman zioten, hau da bai ala ez, eskuin ala ezker, demokrata ala errepublikarra, bakoitzari era aleatorioan. Behin modeloa martxan jarrita populazioko pertsona bakoitzaren eritzia bere harremanen araberakoa da. Bere harremanen gehiengoak baiezko eritzia badauka, berak ere baietz, "eguzkia nora zapiak hara" klasikoa.
Modelizazioak aurrera joan ahala zera ikusi zuten, talde bakoitzeko pertsona guztiak ados jartzen zirela laster. Talde biak ados edo aurka egotea erabat zorizkoa zen, baina hori bai, behin taldeak eritzi bat hartuta hala jarraitzen zuen betiko. Zientzilariek orduan bi taldeen arteko komunikazio bideak gehitzen hasi ziren. Hasieran ezer gerttu ez bazen ere behin komunikazioak maila jakin batera iristean bi taldeak berehala jartzen ziren ados.
Hau da, komunikaziorik gabe bi taldeak ez dira ados jartzen. Komunikazioa egonik ere maila jakin bat lortzen ez bada adostasuna ez da sortuko, baina maila kritiko horretara iristean adostasuna bapatekoa da.
Interesgarria iruditu zait, beste arrazoi batzuren artean, orain dela hilabete batzuk idatzitako sarrera honetan giza jokaeraren kuantifikazioaz hitzegiten nuelako. Eritzi politiko jakina, janzkera jakin batekin, hizkuntza jakin batekin eta maila ekonomiko jakin batekin lotua doalako askotan. Modelo matematiko honek azaldu lezake zergatik, talde horien elkarren arteko komunikazioa eskasa delako. Eta hala dela uste dut, bai, baina jakina, usteak erdi ustel...

Aldaketa klimatikoa = etanola + nuklearra

Beno, berriz ere gai berari bueltaka. Kontutan hartuz gainera, aurreko sarreran esan nuen bezala, nire eritziak oinarri zientifiko eskaxa duela. Baina tira, kausa galduen paladinaren kanplexua daukat eta...

Gauza da giza jatorrizko aldaketa klimatiko honek ez nauela inoiz guztiz konbentzitu. Michael Crichtonen "State of Fear" liburuak proposatzen duenez (fikzio liburua ezezik nolabaiteko entsegu zientifikoa era bada) guzti honen atzean gizartean beldurra sortzea litzateke, beste gaietatik arreta desbideratuz. Baina xede hori betetzen duen asmakizuna badago, era oso eraginkorrean gainera; terrorismoa. Ba egunotan plazaraturiko berri biek eman lezakete erantzuna.

Bata, CO2 blogean "Con el etanol también se miente" sarrera. Bertan blogariak dioenez etanola gasolina baino %30 CO2 gehiago igorriko luke atmosferara. Zer dela eta orduan etanola erregai garbia bezala aurkeztu? Ba egilearen arabera Amerikako Estatu Batuek aterako lukete onura haundien, etanolaren iturburu diren arto eta soja landa zabalei esker.

Bestea, Ecoblog blogean zein hainbat hedabideetan agertu den bezala zentral nuklearren inguruan. Azken aldi honetan klima aldaketaren aurrean energia nuklearra energia garbi eta alternatibo bezala aurkeztu izan da. Aldaketa klimatikoaren inguruan jasaten ari garen bonbardaketa mediatikoa ez ahal da izango energia nuklearraren inguruan eritzi soziala aldatzeko trikimailua? Hala konspiranoikoa bilakatzen hasia naiz?

Arthur C Clarke-ren Songs of Distant Earth liburuan ispiraturiko Mike Oldfield-en abestiak zioen bezala: "Only time will tell" (Fermintxo poliglotari eskeinia).

Musika pirateatzeak ez du eraginik salmentetan

Azken aldi hontan hamaika alditan ikusi/entzun izan dugu zinemako aretoetan autoen lapurretarekin alderatuz, oilasko errearen erregearen hitz potoloetan, triunfito eta antzeko musikari gaixoak gobernariekin elkartzen direnean eta abar luzea. Izan ere (ondorioz?) edozein pertsonak baieztatuko luke; musika "pirateatzea" legez kanpokoa da. Nola ba ez da ba izango "pirata" hitza erabiltzen bada?

Desinformazio kanpaina masibo horren aurrean beste batzuk, ez hain gutxi, baino askoz botere eta diru gutxiagorekin, musika "pirateatzea" gure eskubidea dela jakinarazi nahian dabiltza (jeitsi eta irakurri "Copia este Libro" liburua, David Bravorena edota bisitatu Asociacion de Internautas taldearen web orria). Azken aldi hontan estatu espainiarrean plazaraturiko sententziak ere hala adierazten du.

Zein da SGAEren arrazoia aldamiotik jeitsitako musikari gaixoen aldeko gerra saintu hau hasteko? Erantzuna argia bezain ezaguna da; musika pirateatzeak galera ekonomiko izugarriak eragiten dizkio musika industriari/kulturari. Izan ere jeisten den kopia bakoitzeko diska bat gutxiago saltzen da. Sen onak dio. Ba Journal of Political Economy (2007,115) aldizkarian argitaratutako artikuluan hau ezeztatzen da.

2002. urtean P2P zerbitzari batean eginiko musika jeitsierak denbora berean izandako disken salmenta datuekin alderatu zituzten eta ondorioa, hauen aburuz, argia da. Musika jeitsierek diska salmentetan duten eragina hutsetik alderagaitzak dira estatistikoki ("Downloads have an effect on sales that is statistically indistinquishable from zero"). Hau da, musika jeisteak ez du eraginik disken salmentan. Nire ezjakintasuna dela eta artikuluaren irakurketa kritiko ona ezinezkoa zaidala kontutan hartuz (gaiarekin lotura duen bibliografia irakurri beharko nuke horretarko), SGAE eta antzeko "kulturaren" babesle sutsuen argumentu nagusia deusestatzen du.

Artikuluan soilik musikaren jeitsiera aztertzen da. Baina nire ustez ez hondorioa ezta sakoneko arazoa ere ez dira horretara mugatzen. Interneten garapenak kulturaren iraultza dakar. Ideien adierazpen askea (blogak, foroak), proiektu askeen kalitatea eta arrakasta (linux, openoffice, fiefox), auzolan modeloaren eraginkortasuna (wikipedia eta gainontzeko wikiak) eta kulturaren zirkulazio askea (P2P sareak lekuko). Guzti honek multinazional haundien negozio modeloa kolonkan jartzen hasi dira.

Agian lehenbiziko aldiz histoian kultura gizakion eskuetan jar dezakeen asmazioa da internet. Gai izango ahal gara eta nahi izango ahal dugu kultura gure esku eduki?

Gehigarria: Jario hau prestatzen ari nintzela pirateriaren aurkako kontzientziazio kanpainaren parodia pare bat topatu dut hemen.

2000. urteko gezur haundia

Haurra nintzela 2000. urtea distiratsua zen oso. Espaziountziak, Martitzeko koloniak... Garai hartan argi genuen 2000. urtean errobotez inguraturik egongo ginela. Giza itxurakoak eta gu bezain adimentsuak izango zirelarik Isaac Asimovek sortutako Errobotikareu 3 legeak beharko genituen haiez babesteko. Baina 2000. urtea iritsi ta ezerezean geratu zen dena (2000 efektua ere hutsean geratu zen!)
Asimo errobotaren bideo hau ikustean 2000. urterako espero genituen errobotak etorri zaizkit gogora. Asimoren inteligentzia artifiziala oso mugatua dela ahaztu eta biziduna iruditu zait.

Horregatik agian tristura izugarria eman dit hurrengo bideoko Asimoren erorketa ikustean. Bapatean bizidun izatetik makina puska izatera pasa da. Zergatik baina ez dute besoak luzatuz babesteko programatu? Bizidunontzat hain erraza dena inteligentzia artifizialarentzat zailtasun gaindiezina dirudi (ikus "Cuerpos y Máquinas", 2003, Rodney A. Brooks-ena). Gixajoa.

Urte berri on guztioi.

Burgerkinean afaltzen dute kloiek

Zinemara gindoazen Tuteran, eta denboraz justu genbiltzala Burgerkinean zeozer irenstea erabaki genuen. Jendetza, hilarak, presaka, estresa, janari pilo merkea eta zaporerik gabeko haragia. Ah, eta kriston ketxup usaina. Espaziodenborako estasi amerikarra Nafarroako erriberan.
Kaloria, kolesterol eta behi hormona menua iresten ari nintzela, kristalaz bestaldeko Macautorako (Burgerkinauto?) auto hilaran erreparatu dut nahitanahiez. Hamarretik bederatzi kasutan auto berri-merke xamarra deportibo itxurarekin, barruan bikote gaztea, moderno ta itxura zainduta, mutila gidari eta neska kopilotu.
Harridura marka. Kloiak hemen dira? Denok ahal gara berdintsuak? Hala gaur egungo gazteen gauza da? Gazte populazio berezia agian? Aspaldi peutsatu izan dut giza jokaera kuantifikatua dagoela (pentsamolde bera janzkera bera eta bizimodu berari lotua doa), baina holako homogeneitate basatiak aztoratu egiten nau. 20 urte nituela asteburuak ordenagailuan eta irakurtzen ematen nituen. Agian ni naiz alien antzekoa, admititzen dut. Baina homogeneitate basati honek harritu egin nau, aizu!

Ley Foral 18/1986, de 15 de diciembre, del vascuence

"Son objetivos esenciales de la misma:
a. Amparar el derecho de los ciudadanos a conocer y usar el vascuence y definir los instrumentos para hacerlo efectivo.

b.Proteger la recuperación y el desarrollo del vascuence en Navarra, señalando las medidas para el fomento de su uso.

c.Garantizar el uso y la enseñanza del vascuence con arreglo a principios de voluntariedad, gradualidad y respeto, de acuerdo con la realidad sociolingüística de Navarra."

Atzo, 2006ko abenduaren 15a, ez bakarrik euskaldunon, baizik eta nafar guztion legeak zapaltzen dituen "Ley del Vascuence" legearen 20. urteurrena bete da. Bitxia da gure gobernari maiteek egin duten legearen erabilera legeak berak zehazten zituen helburuak ikusita. Bizitzaren (politikaren esan beharko nuke) komeriak. Ala otsoa ardi larruz mozorrotuta esan beharko nuke?Euskara nafar guztion ondarea izanik (berdin dio hitzegin hala ez, kultura guztion ondarea delako) gure hizkuntza eskubideak zapaldu besterik ez du egiten, euskaraz ikasi eta bizitzeko trabak ezarriz. Geure herrian atzerritar sentiaraziz.

Urteurren lotsagarri honen hildoan, sarrera multzo berri bati hasiera emateko erabakia hartu dut: "Euskaldun baten abenturak Nafarroako erriberan". Laster zuen blogik gogokoenean.